Londyn, pomnik poległych polskich lotników 1940-1945 (London, Monument in Memory of the Fallen Polish Pilots 1940-1945)

LOKALIZACJA: Wielka Brytania (United Kindgdom)

AUTOR: Mieczysław Lubelski

Lokalizacja/Adres: Northolt, zach. przedmieście Londynu Ruislip, pn.-wsch. kraniec lotniska, West End Road, obok zjazdu z autostrady Western Avenue nazwanego Polish War Memorial

Data powstania:  projekt 1946, odsłonięty 2.11.1948

Dane techniczne: beton, ok. 10 m wys. (kolumna), brąz; okładziny granitowe i sjenitowe

Opis

Smukła kolumna z orłem o rozpostartych skrzydłach jest dobrze widoczna przy zjeździe z autostrady. Stoi na ogrodzonym placyku, tworzącym monumentalne założenie pomnikowe z basenem na osi. Na kolumnie napisy w jęz. angielskim i polskim: „Polskie Siły Powietrzne 1940-1945”, lista dywizjonów i  nazwy miejsc bitew, w których brały udział, także z dala od wysp brytyjskich. Na murze zamykającym plac pomnikowy wyryte zostały symbole dywizjonów i nazwiska 1241 poległych lotników.

 Najbardziej znany pomnik polski w Wielkiej Brytanii i jeden z dwóch zaprojektowanych przez pozostałego tam na emigracji Mieczysława Lubelskiego (obok pomnika marynarzy polskich w Plymouth) powstał tuż po zakończeniu II wojny światowej i należy do najwcześniej powstałych upamiętnień jej bohaterów. Idea uczczenia polskich lotników walczących nad Anglią rodziła się już jednak od 1943 r. – miała ją początkowo realizować płyta z nazwiskami poległych, ustawiona na skraju londyńskiego lotniska wojskowego Northolt, jednej z głównych baz polskiego lotnictwa. Ustanowiony w lipcu 1945 r. komitet zamówił projekt większego pomnika u Lubelskiego. Wówczas też zdecydowano, że będzie on przypominał wszystkich lotników polskich z jednostek stacjonujących w W. Brytanii, który zginęli w czasie wojny. Realizacją zajęło się Polish Air Force Association, które rozpoczęło zbiórkę pieniędzy. Teren pod pomnik przekazały władze hrabstwa Middlesex, za symboliczną opłatą dzierżawy wieczystej. Wykonany z nietrwałego piaskowca, był wielokrotnie reperowany, całe założenie poddano gruntownej konserwacji, a po częsci rekonstrukcji według projektu prof. Zbigniewa Gąsiewicza w 1996 r. Wymieniono wówczas okładziny kamienne na płyty ze śląskiego granitu i sjenitu. Do listy nazwisk dodano 800 lotników, którzy zginęli nie w czasie lotów bojowych. Utrzymanie całego założenia zapewnia gmina Hillingdon i War Memorial Trust. Przy pobliskim lotnisku zachowała się kaplica z małym drewnianym ołtarzem, wykonanym przez polskich żołnierzy w czasie wojny, zaś na cmentarzu w Northwood znajdują się groby polskich lotników

„WTK Tygodnik Katolicki”, 1970, nr 1; I. Grzesiuk-Olszewska, Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1995, Warszawa 1995, s.182, 319; A. Szałkowski, Pomnik Lotników Polskich w Northolt – twardy dowód pamięci, „Gazeta wrocławska”, 24.09.2010.

Autor opracowania

Andrzej Pieńkos