Montmorency, nagrobek Adama Mickiewicza i jego rodziny (Montmorency, tombeau d'Adam Mickiewicz et de sa famille)

LOKALIZACJA: Francja (France)

AUTOR: Auguste Préault

Lokalizacja/Adres: cmentarz miejski, Boulevard des Champeaux, Montmorency

Data powstania: 1866; odsłonięcie 21.05.1867

Dane techniczne:  medalion z brązu, podpisany: „Adam Mickiewicz 1855/ Auguste Préault fecit”; stela nagrobkowa - kamień

Opis

Stela kamienna z napisami w jęz. polskim, w górnej części medalion brązowy w głębokim reliefie wyobrażający twarz umierającego A. Mickiewicza, jedno z arcydzieł późnoromantycznej rzeźby francuskiej.

Jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy romantyzmu, Auguste Préault uznawał medalion Mickiewicza za „najlepszą rzecz, jaką zrobił”. Przywiązywał dużą wagę do wystawienia repliki na Salonie paryskim w 1868 r. W recenzjach z tej ekspozycji dzieło było bardzo wysoko ocenione (m.in. przez Odilona Redona i Emile’a Zolę). Wśród wielu nagrobków Préaulta wyróżnia się niezwykle odważnym (zresztą na tle całej sztuki sepulkralnej stulecia) wyobrażeniem agonii. Wbrew obiegowym opiniom medalion nie jest jednak odwzorowaniem maski pośmiertnej poety.

Okoliczności zamówienia medalionu  nie są znane. Rzeżbiarz mógł znać osobiście Mickiewicza dzięki kontaktom z historykiem Julese’em Micheletem. Z synem poety Władysławem zaprzyjaźnił się, ale zapewne przy okazji pracy nad medalionem do Montmorency, czego dowodzi mowa pogrzebowa Władysława Mickiewicza na pogrzebie rzeźbiarza. Rysunek Préaulta ukazujący medalion, znany już tylko z ryciny Firmina Gillota z 1867 r. , sprawia wrażenie wykonanego ex-post, raczej niż szkicu przygotowawczego; mógł mieć też charakter prezentacyjny dla zleceniodawców. Dzieło znalazło się w Montmorency już w końcu 1866 r., ale uroczysta inauguracja pomnika – ze sławną mową Victora Hugo - miała miejsce dopiero 21 maja 1867. Odtąd był medalion Préaulta wielokrotnie reprodukowany i wyobrażany w różnych graficznych trawestacjach (m.in. E. Andriollego, B. Zaleskiego, A. Regulskiego).

Gipsowy model rzeźby znajduje się w Bibliothèque Polonaise w Paryżu. Préault był też prawdopodobnie autorem zaginionego brązowego medalionu Celiny Mickiewiczowej (dawniej tamże). Prochy Mickiewicza ekshumowano w 1890 r. i przeniesiono do krypty w katedrze na Wawelu.

J. Skowronek, Cmentarz polski w Montmorency, Warszawa 1986, s. 71-74; A. Pieńkos, Rzeźbiarz nieskończoności - Auguste Préault (rec. z wystawy A. Préaulta w Musée d’Orsay w Paryżu w 1997 r.), „Art and Business”, 1998, nr  5, s. 53-56; tegoż, Konwencje obrazowania śmierci w sztuce XIX wieku. Między formą a tabu, „Rocznik Historii Sztuki”, 22, 1996, s.   ; Auguste Préault. Sculpteur romantique 1809-1879, katalog wystawy w Musée d’Orsay, Paris 1997, s. 285-286; A. Pieńkos, Okropności sztuki. Nowoczesne obrazy rzeczy ostatecznych, Gdańsk 2000, s. 185-189; S. Rosiek, Zwłoki Mickiewicza. Próba nekrografii poety, Gdańsk 1997, s. 262-265; tegoż, Na cmentarzu i na salonie. Sceny z dziejów medalionu Augusta Preault, w: Śmierć Mickiewicza. Teksty i rozmowy w roku mickiewiczowskim 2005, red. K. Czeczot i M. Zielińska, Warszawa 2008, s. 105-116; A. Biernat, B. Kłosowicz, Na obcej ziemi. Polskie groby na cmentarzach paryskich i w Montmorency, Paris 2011, s. 188, 190, 210-211; A. Pieńkos, Nie tylko Mickiewicz. Romantyczna eschatologia Auguste’a Préaulta, w: Epoka Chopina. Kultura romantyczna we Francji i w Polsce, red. A. Pieńkos i A. Rosales Rodriguez, Warszawa 2013, s. 117-122.

W zbiorach Biblioteki Czartoryskich w Krakowie zachował się krótki list Préaulta do sekretarza poety, Armanda Lévy’ego z maja 1865 r. zapowiadający ich spotkanie u Władysława Mickiewicza [MNK rkps. 599/79].

Autor opracowania

Andrzej Pieńkos