Paryż, pomnik serca króla Jana Kazimierza Wazy (Paris, monument du roi Jean-Casimir Vasa)

LOKALIZACJA: Francja (France)

AUTORZY: Balthasar Marsy | Gaspard Marsy

Lokalizacja/Adres: kościół Saint-Germain-des-Près, 3 Place Saint-Germain des Prés, 75006 Paryż

Data powstania: 1673-1675

Dane techniczne:  marmury kremowy, brązowe oraz czarne, częściowo złocone; wys. całkowita ok. 550 cm, szer. ok. 455 cm.

Opis

Przyścienny pomnik z klęczącą figurą zmarłego na sarkofagu, wśród panoplii. Król ukazany w chwili składania insygniów władzy, zwrócony w stronę ołtarza (niezachowanego z pierwotnego wyposażenia kaplicy). Tło stanowi rzeźbiona kotara.

Jan Kazimierz po abdykacji w 1667 r. przybył do Francji i otrzymał tytuł opata jednego z najstarszych paryskich klasztorów, Saint-Germain-des-Pres. Uroczyste powitanie w opactwie miało miejsce 17.11.1669. Po jego śmierci w 1672 r. ciało władcy pochowano w katedrze wawelskiej, serce zaś w jego opackim kościele. Okazały pomnik na zlecenie wdowy, Ludwiki Marii Gonzagi, wykonali znakomici rzeźbiarze, pracujący m.in. w Wersalu, bracia Marsy. Było to ich najważniejsze dzieło poza mecenatem królewskim. Projekt zaliczanego do arcydzieł francuskiej rzeźby sepulkralnej pomnika bywa wiązany z Charles’em Le Brun, nadwornym malarzem i dekoratorem Ludwika XIV, współpracującym z braćmi Marsy. Rysunek Le Bruna ukazuje kompozycję bardzo zbliżoną do wykonanego pomnika. Autorem wielkiego reliefu (szer. ok. 2 m) ze zwycięstwem królewskim pod Beresteczkiem był rzeźbiarz klasztorny Jean Thiebaut. Pomnik został uszkodzony w czasie Rewolucji Francuskiej, splądrowano też wówczas sarkofag z sercem. Znikły dwie figury jeńców-Turków, znajdujące się poniżej sarkofagu, anioły trzymające kotarę, a także plakieta z przedstawieniem bitwy pod Beresteczkiem. Sam nagrobek ocalał podobno dzięki akcji Alexandre’a Lenoira. Przekształceniu, po rekonstrukcji w 1824 r. uległa też cała kaplica, w której pierwotnie znajdował się ponadto ołtarz św. Kazimierza z obrazem Daniela Schultza z Gdańska (malarz podobno osobiście miał zawieźć obraz do Paryża ok. 1675). W 1927 r. gruntowną restaurację zabytku przeprowadzono z inicjatywy Kazimierza Wożnickiego z  Ambasady Polskiej w Paryżu, następną w 2010-2011 r. (wówczas wmurowano obok pomnika tablicę poświęconą królowi). Pierwotny wygląd kompozycji pomnika utrwaliła w XVII w. akwaforta Reveila. W 1912 r. pomnik namalował Konrad Krzyżanowski (obraz zaginiony).

 

F. Hoesick, Paryż, Warszawa bd., s. 191-203 [tamże m.in. tekst inskrypcji łacińskiej]; Th. F. Hedin, The Sculpture of  G. and B. Marsy: art and patronage in the early reign of Louis XIX, with a catalogue raisonne, University of  Missouri 1983; J. Chrzanowska-Pieńkos, A. Pieńkos, Nagrobek Jana Kazimierza, „Spotkania z Zabytkami”, 1996, nr 7, s. 31-32;  B. Stettner-Stefańska, Paryż po polsku, Warszawa 2001, s. 322-328; P. Hapanowicz, Grobowiec króla Jana Kazimierza, „Spotkania z Zabytkami”, 2012, nr 7-8, s. 56-59.

Autor opracowania

Andrzej Pieńkos