Zuchwil, pomnik Tadeusza Kościuszki (Zuchwil, Kosciuszko-Denkmal)

LOKALIZACJA: Szwajcaria (Switzerland)

AUTOR: nieznany

Lokalizacja/Adres: Hauptstrasse 34, 4528 Zuchwil, k. Solury

Data powstania: 1817

Dane techniczne:  wys. ok. 3 m. Piaskowiec, medalion z brązu, obręcz wokół niego i krzyż żeliwne

Opis

Tadeusz Kościuszko zmarł na emigracji w Solurze 15 października 1817 r. i jego zwłoki złożono po zabalsamowaniu w tamtejszym kościele jezuitów. W 1818 r. zostały ekshumowane i przewiezione do Krakowa, wcześniej jednak podzielone starożytnym zwyczajem: serce otrzymała zgodnie z testamentem zmarłego jego przyjaciółka Emilia Zeltner (zabrała je do Varese, skąd potem trafiło do Rapperswilu i do Warszawy), natomiast jej ojciec Franz Zeltner (Kościuszko mieszkał u tej rodziny w Solurze) wnętrzności, które pochował na cmentarzu w pobliskim Zuchwil obok kościoła katolickiego St. Martin. Zeltner również wzniósł tam oryginalny pomnik, nieznanego projektu, nawiązujący do rozpowszechnionego w XVIII w. klasycystycznego modelu kompozycji elementarnych brył. Miejsce to szybko stało się celem pielgrzymek polskich emigrantów, powstała legenda wg której autorem koncepcji pomnika miałby być Andrzej Towiański. Mógł on istotnie mieć udział w dodaniu w 1844 r. na froncie cokołu brązowego medalionu Kościuszki, dzieła sławnego francuskiego portrecisty, Pierre-Jeana Davida d’Angers. Medalion otacza napis po łacinie: „Fratres patri suo. Die XV Octobris MDCCCXXXXIV” / Bracia-rodacy ojcu swemu w dniu 15 października 1844). Piramidalną kompozycję schodków i czteroczęsciowego cokołu wieńczy kula z krzyżem i promienną złotą gwiazdą. Pod medalionem wykuty napis po łacinie: „Viscera Thaddae Kościuszko deposita die XVII Octobris MDCCCXVII”.

Pomnik Kościuszki pozostał na swoim miejscu nawet po likwidacji przykościelnego cmentarza. Obok pomnika znajduje się kamienna ława wykuta w 1941 r. przez polskiego żołnierza Pakutę wg projektu Tadeusza Tomaszewskiego, artysty krakowskiego i żołnierza II Dywizji Strzelców Pieszych. Napis na niej określa dzień internowania w Szwajcarii polskich żołnierzy: „18.VI.1940”. Miejsce kultu narodowego wzbogacił w 1880 r. postawiony obok pomnik Tadeusza Reytana (zniesiony ok. 1950), a następnie, w 1942 przebudowa i przekształcenie pobliskiej kaplicy cmentarnej przez polskich artystów-żołnierzy w tzw. Polenkapelle. Prowadzone w XIX w. w gospodzie Birchi księgi wpisów odwiedzających pomnik zostały po 1936 r. przeniesione do Muzeum Kościuszki w Solurze otwartym. Na miejscu natomiast trwa tradycja składania pod pomnikiem w pierwszą niedzielę listopada wieńców przez ambasadora RP w Szwajcarii, przedstawicieli Polonii i władz lokalnych. Jedna z uliczek w Zuchwil została nazwana Kosciuszkoweg. W roku 2013 przeprowadzona została konserwacja pomnika.

 A. Kijowski, O dobrym Naczelniku i niezłomnym Rycerzu, Kraków 1984, il. 23; J. Zieliński, Nasza Szwajcaria, Warszawa 1999, s. 191.

Autor opracowania

Andrzej Pieńkos