Irak, projekty typowe dla budynków użyteczności publicznej (-)

LOKALIZACJA: Irak (Iraq)

AUTOR: Danuta Mieszkowska

Lokalizacja/Adres: wiele lokalizacji (np. Mahmudiyah, Erbil, Mosul) w Iraku; m.in. Suk i szkoła w Mahmudijah.

Data powstania:  projekt 1977-79; realizacja 1979-85.

Dane techniczne: Projekty typowe oparte o modułowe i stypizowane rozwiązania, częściowo prefabrykacja, łączona z konstrukcjami nośnymi i fundamentami wykonywanymi na budowie.

autor projektu: Danuta Mieszkowska z zespołem w ramach biura projektów Miastoprojekt Kraków

Opis

Projekty powstały w ramach eksportowego kontraktu Centrali Handlu Zagranicznego Polservice z Miastoprojektem Kraków (pośród innych podmiotów projektowo-inżynieryjnych). Były podstawą nowego standardu projektowego przyjętego dla budynków usługowych w Iraku. Na jego podstawie zrealizowano obiekty w kilku miastach i miejscowościach w Iraku, dostosowując je do lokalnych potrzeb, warunków klimatycznych, tradycji materiałowych i możliwości wykonawczych.

Projekty standardowe wychodziły na przeciw dużemu zapotrzebowaniu na nowoczesne przestrzenie usług publicznych: sklepów, miejsc targowych, budynków szkolnictwa oraz budowli sakralnych. Zamówione projekty miały pozwolić na szybką poprawę warunków i standardu budynków publicznych projektowanych wraz z powstającym i planowanym osiedlem. Wpisane w szerszy plan modernizacji miały duże znacznie nie tylko jako budynki zapewniające funkcjonowanie instytucji i miejsc, którym były dedykowane, ale również rozwoju i poprawy jakości życia społeczności w skali nowych jednostek urbanistycznych.

Zespół Mieszkowskiej (w którego skład weszli m.in. konstruktorzy, instalatorzy, kosztorysanci) przedstawił szereg rozwiązań budynków typowych opartych o kilka modeli konstrukcyjno-wykończeniowych. Projekty opracowano jako modułowe, pozwalając w ten sposób na dogodną adaptację do konkretnych lokalizacji oraz programu planowanego budynku. W konstrukcji użyto prefabrykowanych elementów, stanowiących główne elementy konstrukcji oraz detale, które ujednolicały poszczególne elementy programu, często sytuowane w sąsiedztwie. Wśród funkcji projektów typowych znalazły się: żłobek, przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, suk, miejsce wspólnego odpoczynku z barem i sklepem oraz meczet. Już samo wWymienienie przeznaczenia i programu tych budynków pozwala zauważyć, że jako zestaw były one również adaptacją przynależnych do świata zachodniego modeli infrastruktury społecznej. Zespół projektowy starał się przy tym dostosować je do specyfiki kulturowej kraju arabskiego poprzez zapewnienie np. odpowiednio zorganizowanych szatni, ujęć wody, przestrzeni spotkań. Jednocześnie artykulacja architektoniczna zawierała elementy  stanowiące przetworzenie tradycyjnych wzorców architektury irackiej, szczególnie tej z doliny Tygrysa i Eufratu. W projektach pojawiły się przekrycia pasaży przywołujące ostre łuki przejść w tradycyjnych kasbach czy elementy betonowe przetwarzające ażurowe zamknięcia ścian, charakterystyczne dla architektury rezydencjonalnej regionu. „W różnych miastach szkoły różniły się wielkością i miejscowym materiałem, stosowaliśmy kamień lub cegłę. Różnice wynikały też z klimatu: zwykle projektowaliśmy otwarte korytarze, ale na przykład w Mosulu trzeba było je przeszklić dla ochrony przed mrozem w zimie” (mówiła Mieszkowska w 2010 r. w wywiadzie z Ł. Stankiem).

Środkowoeuropejskie doświadczenie projektantów zostało skonfrontowane z wymaganiami klimatycznymi regionu. W rozwiązaniach wiele uwagi poświęcono zapewnieniu odpowiedniej wentylacji czy urządzeń do zbierania wody. Pojawiły się również próby mediacji zmian w tradycyjnym modelu uczestnictwa w przestrzeni publicznej, czego wyrazem były zaprojektowane miejsca odpoczynku dla kobiet w projekcie suku i placu spotkań oraz miejsca modlitwy przy meczecie. Mieszkowska w wywiadzie stwierdziła, że „starała się projektować szkoły, które były nowoczesne, jeśli chodzi o materiał i użytkownika, ale przystosowane do warunków klimatycznych i obyczajowych […]” (z cyt. wyżej wywiadu).

Niektóre standardy techniczne przygotowywane dla realizacji w różnych miejscach zostały włączone w zbiorowe opracowanie standardów budownictwa dla regionów Iraku (do 1980). Projekty prezentowane były na wystawie PRL™, w ramach festiwalu Warszawa w Budowie 2, w Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Muzeum Techniki w Warszawie w 2010 r.

Ł. Stanek, PRL™ Export Architecture and Urbanism from Socialist Poland, „. Talking Pictures Magazine”, 2011, nr 15, dodatek specjalny, s. 1–54.

Autor opracowania

Piotr Bujas